Nitrosatieve-stress, of ook wel kortweg nitrostress genoemd, is een biochemische ontsporing van stikstofmonoxide. Dit komt overeen aan oxidatieve stress, een fenomeen waarbij een teveel aan vrije zuurstofradicalen ongewenste oxidatieprocessen bevorderen. Deze overmatige vorming van stikstofoxide (NO) en agressieve en afgeleide verbindingen zoals nytrotyrosine en peroxynitriet kunnen voor alle lagen van de intra- en extracellulaire stofwisselingsprocessen ernstige gevolgen hebben. De schade die in dit geval aan de cellen wordt aangebracht door de gecombineerde actie noemen we nitrosatieve-stress.
Verhoogde NO
Verschillende stressoren kunnen een verhoogde NO-synthese geven, met als gevolg de vorming van NO en stikstofoxiden. Tijdens de natuurlijke processen in het lichaam speelt NO een belangrijke rol. Als er een tekort is aan NO kan dit tot lichamelijke klachten leiden, zoals verkramping in bloedvaten. Wanneer er te veel NO in het lichaam is, kan dit leiden tot grotere problemen. Te veel NO kan ontstaan door zowel lichamelijke als psychische stressbelastingen. NO-reacties worden vooral in gang gezet door ontstekingsreacties.
Eiwitten die ontstekingen bevorderen
Eiwitten die ontstekingen bevorderen, de zogenaamde cytokinen (TNF-a, IFN-‘y, IL-1‚IL-6, IL-8) stimuleren de cellulaire afweerreactie. Hierdoor worden ook de macrofagen, de zogenaamde cellen die ziekteverwekkers omsluiten en afbreken en de leukocyten (witte bloedlichaampjes die je lichaam moeten beschermen tegen infecties) sterker geactiveerd. Zij vergroten op hun beurt weer de NO-synthese en dat doen ze via het zogenaamde iNOS (inducible nitric oxide synthase), wat een enzym is wat de productie van NO stimuleert. Er is alleen sprake van aanmaak van de iNOS als er pathofysiologische omstandigheden zijn, ofwel als er zieke organen zijn.
De vicieuze cirkel van ontstekingen
Cytokinen worden door verschillende cellen afgegeven, het zijn eigenlijk eiwitten en peptiden en ze noemen ze ook wel de signaalmoleculen omdat ze een signaalfunctie vervullen. Ze zijn betrokken bij het immuunsysteem, de afweer en de vorming van de bloedcellen en we hebben ze in groten getale. Ze kunnen ook een factor vormen voor affectieve stoornissen, zoals een depressie. Meestal komt dit door een latent toegenomen activiteit van pro-inflammatoire cytokinen. Zij kunnen psychische aandoeningen in grote mate beïnvloeden en zijn ook vaak de oorzaak van een burn-out, vermoeidheid, depressies, angsten en zelfs fibromyalgie. Eigenlijk ontstaat hierdoor een vicieuze cirkel want ook deze aandoeningen zorgen weer voor nieuwe ontstekingen. Dit is vervelend want hierdoor kan een ontsteking dus zowel een oorzaak als een gevolg zijn. Chronische ontstekingen kunnen namelijk de aanzet voor een affectieve stoornis zijn maar ook een niet verwerkte ervaring kan ontstekingen veroorzaken.
Veroorzakers nitrostress
Voor zover wij nu weten kunnen de volgende situaties Nitrostress veroorzaken:
Nitraat- en nitrietbronnen
Vele nitraat- en nitrietbronnen stimuleren de opeenhoping van NO. Voorbeelden hiervan zijn: toevoegingen aan levensmiddelen, meststoffen in de landbouw en conserveringsmiddelen.
Niet lichaamseigen stoffen
Medicijnen, chemicaliën, zware metalen of andere lichaamsvreemde stoffen kunnen ook extra NO veroorzaken, net zoals het langdurig gebruik van nitraten. Ook wanneer men te vaak antibiotica gebruikt of potentie verhogende middelen heeft dat negatieve gevolgen. Daarnaast geven psychische en fysieke stress, nicotinegebruik, te weinig beweging of juist een te zware lichamelijk belasting met een hoog zuurstofverbruik hetzelfde negatieve effect.
Infecties
Infecties veroorzaken altijd een risico, of het nu gaat om bacteriële, virale of parasitaire infecties. Het iNos kan gestimuleerd worden door deze ziekteverwekkers en hierdoor kan de NO-productie wel 30 keer zo veel worden. Zeker de veroorzakers van de ziekte van Pfeiffer, de ziekte van Lyme, herpesvirussen of het cytomegalie virus kunnen een belangrijke boosdoeners zijn bij het veroorzaken van Nitrostress. Ook al zijn deze virussen of bacteriën na enige tijd niet meer actief, kun je toch te maken krijgen met de gevolgen van Nitrostress die hierdoor in gang is gezet. Daarom kun je na een infectie zo lang klachten houden of moe blijven of je krijgt er zelfs andere klachten bij.
Stress
Zware lichamelijke of psychische stress kan een belangrijke boosdoener zijn voor ontstekingen, vooral aan de slijmvliezen van de darmen. Hierdoor neemt de doorlaatbaarheid van de darmen toe, wat ze ook wel het ‘leaky gut’ syndroom noemen. Dit kan weer voedseltolerantie veroorzaken.
Koolhydraten
Te veel koolhydraten eten ontregelt de citroenzuurcyclus. Deze citroenzuurcyclus bestaat eigenlijk uit een aantal chemische reacties die erg belangrijk zijn voor de oxidatieve stofwisseling van glucose en andere eenvoudige suikers. Dit is weer belangrijk voor de vorming van NADH en FADH, wat een belangrijke rol speelt bij de ademhalingsketen.
Mobiele devices
De elektromagnetische straling die afgegeven wordt door mobiele devices, zoals telefoon, tablet of dect-telefoon heeft ook geen goede invloed. Testen bij mensen die veelvuldig staan blootgesteld aan deze mobiele straling hebben uitgewezen dat er verhoogde CRP-eiwitten zijn en de verhoogde histamine en immunoglobuline waardes wezen op ontstekingen. Ook de eiwitten en stoffen zoals nitrotyrosine waren verhoogd.
Gevolgen van overmatige NO
Bij een overmatige NO-vorming kan dit invloed hebben op verschillende orgaanfuncties. Ze remmen bijvoorbeeld de enzymen van de ademhalingsketen. Cellen met een grote energiebehoefte, zoals de hartspier, het immuunsysteem, de musculatuur en de neuronale cellen hebben hier nadelige gevolgen van. Pathologisch verhoogde NO kan op een chronisch energietekort wijzen. De NO-synthese neemt ook toe bij een versnelling van de stofwisseling bij stress, koolhydraatrijke voeding of een infectie.
Vitaminetekort door NO
Als je nitrosatieve stress hebt, ga je meer vitamine B12 gebruiken en deze vitamine B12 is juist zo belangrijk als NO-vanger. Dat hoge verbruik zorgt voor een tekort aan B12 en daardoor wordt je gevoeliger voor mogelijke ontstekingen.
Deze eventuele ontstekingen treffen vooral het zenuwstelsel, de gewrichten, de huid en de ruggengraat.
Histamine
NO zorgt ook voor meer histamine in het lichaam. Deze histamine geeft samen met de NO een verhoogde doordringbaarheid van de bloed-hersenbarrière. Met alle risico’s van dien.
Ontgiftigingssysteem
Als het NO te hoog is, heeft dit ook een negatieve invloed op het ontgiftigings-systeem. Verschillende katalasen en cytochroom-P450 zijn een onderdeel van de ontgiftiging en deze worden door NO afgeremd.
Afname van antioxidanten
Omdat NO het ATP-productieproces afremt waar de glutathionsynthese van afhankelijk is, neemt de productie van glutathion af. Dit glutathion is een belangrijke antioxidant die wanneer er een tekort is oxidatieve stress kan veroorzaken. Ook hier werkt dit als een vicieuze cirkel want dit tekort samen met de al aanwezige nitrostress zorgt dat de ontgiftigings-capaciteit van de cellen weer afneemt. Antioxidanten zijn juist zo belangrijk voor het lichaam, hoe meer verschillende antioxidanten en nitrostress-verlagers er zijn hoe minder schade de oxidatieve- en nitrostress kan aanrichten. Caroteen, koper, zink, mangaan, Q10, selenium, vitamine C en E, carnitine en glutathion heeft het lichaam dus hard nodig.
Sommige voedingsstoffen kunnen ook de nitrostress verlagen, zoals S-Acetyl-Gluathion wat de hersenbarrière kan passeren, maar ook vitamine B12 en E, magnesium, Acetyl-L-Carnitine en Q10.
De invloed van NO op je psyche
In de urine zit het afvalproduct van nitrotyrosine, namelijk het nitrofenylazijnzuur. Als er onvoldoende tyrosine beschikbaar is, kan dat gevolgen hebben voor de schildklier en voor de psychische gesteldheid.
Wat kun je eraan doen?
Omdat het hier gaat om multisysteemaandoeningen is het belangrijk dat de veroorzakers van de toegenomen productie van NO opgespoord worden en tevens worden geëlimineerd. Dus als het bijvoorbeeld gaat om stress, dan is het belangrijk dat deze stress wordt weggenomen. Daarnaast is het raadzaam om een koolhydratenarm dieet te volgen en de tekorten aan vitamines en mineralen moeten worden aangevuld. B12 is hierbij een belangrijke speler. Yoga of mediteren kan tevens een goede optie zijn om het NO te verlagen.
